Expert's report

Date of the verdict: 21.04.2022 08:21

Video przedstawiające bujającego się na fotelu prezydenta Zełenskiego, dołączone do tweeta Rafała z 20.04.22 z godz. 10:05, to klasyczny deepfake, czyli celowo spreparowany i wprowadzający w błąd materiał audiowizualny. Sprawdzany tweet zatytułowany jest „chwała kokainie”, a na dołączonym do niego filmie prezydent Zełenski buja się w fotelu z przymkniętymi oczami. Scena ta ma miejsce w pokoju, w którym prezydent Ukrainy urzęduje i z którego obecnie często wygłasza swoje wystąpienia, co pozornie uwiarygadnia ten materiał. Jednak film jest w rzeczywistości manipulacją. To specjalnie spreparowane oryginalne nagranie, wzbogacone o podkład muzyczny, mający potęgować wrażenie, że prezydent jest rzekomo w stanie odurzenia. Fake Hunter zwrócił się z prośbą o komentarz na temat sposobu spreparowania filmu do dr Ilony Dąbrowskiej z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, która w swoich badaniach oraz publikacjach porusza problem deepfake'ów. Dr Dąbrowska nie ma wątpliwości, że załączony do sprawdzanego tweeta materiał video to deepfake, który jej zdaniem jest wykonany w bardzo mało „zaawansowany sposób”. „Wideo można zakwalifikować do deepfake'ów o niskim poziomie ingerencji w materiał źródłowy. Twórcy wycięli fragment oryginalnego nagrania, zapętlili je oraz dodali podkład muzyczny” – tłumaczy dr Dąbrowska. „Jedno krótkie ujęcie (a nawet jego fragment, około 1 sekundy) zostało zapętlone, w skutek czego mamy wrażenie <bujania> się na fotelu. Można z łatwością odczytać, że jest to wycinek dłuższego nagrania, prawdopodobnie moment siadania na fotelu po zakończonej telekonferencji i przekręcania się na nim w celu wykonania jakiejś innej czynności. Zełenski ma przymrużone oczy, które idą w parze z uśmiechem - jest to typowy wyraz twarzy prezydenta, podczas grzecznościowych powitań/pożegnań. Przymrużone oczy nie wskazują także w żaden sposób na odurzenie narkotyczne (bądź jakiekolwiek inne). Dobrą informacją jest to, że nie sięgnięto po bardziej zaawansowane modyfikacje np. wykorzystanie głosu Zełenskiego i stworzenie wypowiedzi, które w rzeczywistości nigdy by nie padły” – podsumowuje dr Dąbrowska Rosyjska machina dezinformacyjna jest obecnie nastawiona na rozpowszechnianie kłamstw na temat ukraińskiego prezydenta, nie tylko w formie fake newsów w mediach społecznościowych, takich jak tweet Rafała. Ton tej operacji propagandowej nadają najważniejsi rosyjscy politycy. 19 kwietnia br. minister Siergiej Ławrow, w wywiadzie z India Today, na pytanie o wypowiedź prezydenta Zełenskiego, według którego Rosja może użyć taktycznej broni nuklearnej, odpowiedział, że „on [prezydent Zełenski-red.] mówi wiele rzeczy, zależy od tego, co pije albo co pali”. Prezydent Zełenski był już bohaterem znacznie bardziej zaawansowanego deepfake’a. W połowie marca, na zaatakowanym przez hackerów portalu Ukraina 24 ukazał się spreparowany film, na którym prezydent Zełenski ogłasza złożenie broni. Według serwisu fact-checkingowego France 24 w przypadku tego video manipulacja jest wyraźna, m.in. głowa prezydenta wydaje się znacznie większa niż w rzeczywistości, ponieważ została dodana do reszty ciała cyfrowo. Okolice twarzy są też znacznie wyraźniejsze niż reszta obrazu.

Sources

Wypowiedź mailowa dr Ilony Dąbrowskiej, 20.04.22, godz.20:30 https://www.indiatoday.in/world/russia-ukraine-war/video/russian-foreign-minister-sergey-lavrov-denies-war-crimes-in-ukraine-says-russia-not-targeting-civilians-1939323-2022-04-19 dr Ilona Dąbrowska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, „Deepfake, nowy wymiar internetowej manipulacji”: https://www.ejournals.eu/pliki/art/16155/pl https://www.france24.com/en/tv-shows/truth-or-fake/20220317-deepfake-video-of-zelensky-telling-ukrainians-to-surrender-debunked