Expert's report

Date of the verdict: 09.10.2023 15:52

Nie wydano żadnych wytycznych pozwalających lekarzom „mordować pacjentów”. Dokument, o którym mowa w zgłoszonym do weryfikacji wywiadzie, dotyczy zapobiegania tzw. terapii daremnej u dorosłych chorych umierających w szpitalu w celu ograniczenia ich cierpienia. Zgłoszony do weryfikacji materiał wideo zatytułowany „Wytyczne, które pozwalają lekarzowi mordować pacjenta” został opublikowany 3 października br. na internetowej platformie telewizyjnej PL1.tv w paśmie „Rozmowa dnia”. Jest to trwający 35 minut zapis wywiadu przeprowadzonego przez Edytę Paradowską z lekarzem (a zarazem kandydatem Konfederacji w wyborach do Sejmu) Marcinem Sowińskim. Rozmowa dotyczy opublikowanego w marcu br. stanowiska Grupy Roboczej Towarzystwa Internistów Polskich ds. Terapii Daremnej na Oddziałach Internistycznych na temat zapobiegania terapii daremnej u dorosłych chorych umierających w szpitalu. W trakcie programu dokument ten jest prezentowany jako akt wprowadzający do polskiego porządku prawnego eutanazję (prowadząca rozmowę mówi m.in. „w szpitalach będzie możliwe, a może już jest możliwe, dokonywanie eutanazji”), a nawet – jak podkreśla Marcin Sowiński – uprawomocnienie dokonywania przez lekarzy zabójstw poprzez odstąpienie od terapii lub jej zaniechanie („eutanazję to mielibyśmy wtedy, gdyby pacjent żądał pomocy drugiej osoby przy śmierci i to jest artykuł 150. Kodeksu Karnego [...], natomiast ta klasyfikacja, którą ja widzę ewentualnie o odstąpieniu od terapii i spowodowanie śmierci, to jest no po prostu zabójstwo i to jest 148. artykuł Kodeksu Karnego i zupełnie inne kary”). Osoba zgłaszająca materiał do weryfikacji pyta: Czy wydano wytyczne, które pozwalają lekarzowi mordować pacjenta? Nie wydano żadnych takich wytycznych, a zgłoszony do weryfikacji materiał jest fake newsem opartym na manipulacji omawianym przez rozmówców dokumentem. Ten dokument zatytułowany „Zapobieganie terapii daremnej u dorosłych chorych umierających w szpitalu – stanowisko Grupy Roboczej Towarzystwa Internistów Polskich ds. Terapii Daremnej na Oddziałach Internistycznych. Część 1: chory umierający nieubezwłasnowolniony, niebędący w stanie podejmować świadomych decyzji co do leczenia w sytuacji daremności medycznej stosowanej terapii” i opublikowany w marcu br. został przygotowany przez zespół kilkunastu ekspertów (w tym z lekarzy różnych specjalności, etyków, duchownych i prawników) pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Wojciecha Szczeklika. Dokument był szeroko konsultowany ze środowiskiem medycznym i uzyskał poparcie Naczelnej Rady Lekarskiej (po rekomendacji Rady Ekspertów NIL oraz Komisji Etyki Lekarskiej NRL), Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych oraz kilkunastu branżowych stowarzyszeń lekarskich – takich jak m.in. Polskie Towarzystwo Alergologiczne, Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Polskie Towarzystwo Badania Bólu, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Polskie Towarzystwo Do Badań nad Rakiem Piersi, Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne, Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Polskie Towarzystwo Gerontologiczne, Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Polskie Towarzystwo Nefrologiczne, Polskie Towarzystwo Neurologiczne, Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, Polskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej, Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki. „Specjalistom przyświecała idea nie tylko opisania najlepszej praktyki klinicznej w kontekście ciężko pacjentów, wobec których medycyna staje się bezsilna, lecz także stworzenie formalnej i jednolitej procedury. (...) Omawiane stanowisko jest niezwykle wnikliwym, opartym o bogate piśmiennictwo i przygotowanym przez zespół znamienitych autorytetów dokumentem uwzględniającym wszelkie oczekiwane w tak delikatnej materii, jak opieka terminalna, aspekty: prawne, etyczne, szanujące godność pacjenta i skupiające się przede wszystkim na osobie umierającej. [...] To, co kluczowe w tym dokumencie, to osadzenie wytycznych przede wszystkim na zagadnieniu godności pacjenta i działaniu w jego najlepiej pojętym interesie” - pisze w swojej rekomendacji Komisja Etyki Lekarskiej NRL. Zawarte w dokumencie zalecenia dotyczą chorych w fazie terminalnej, gdy terapeutyczne działania medyczne nie przynoszą już choremu korzyści, za to często stanowią dla niego i jego bliskich źródło cierpienia. W polskiej terminologii medycznej w użyciu są dwa funkcjonujące równolegle określenia takiej sytuacji – terapia uporczywa oraz terapia daremna. Autorzy zaleceń konsekwentnie stosują drugi termin, co tłumaczą w następujący sposób: „Pojęcie daremności jest zbliżone do pojęcia uporczywości. Za terapię uporczywą uważa się +stosowanie procedur medycznych w celu podtrzymywania funkcji życiowych u nieuleczalnie chorego, które przedłuża jego umieranie, wiążąc się z nadmiernym cierpieniem lub naruszeniem godności pacjenta. Uporczywa terapia nie obejmuje podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, łagodzenia bólu i innych objawów oraz karmienia i nawadniania, o ile służą dobru pacjenta+. W przyjętym przez Grupę Roboczą rozumieniu daremność akcentuje niemożność osiągnięcia celu działania, a uporczywość określa (pejoratywnie) postawę osoby stosującej nieskuteczne interwencje medyczne, dlatego w niniejszym stanowisku będzie używane pojęcie +terapia daremna+”. W zaleceniach wyraźnie podkreślono, że zapobieganie terapii daremnej nie powinno być mylone z eutanazją. Autorzy zwracają uwagę, że polski Kodeks Etyki Lekarskiej, zakazując lekarzowi eutanazji i pomocy w samobójstwie (art. 31), podkreśla, że „w stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych” (art. 32), oraz zobowiązuje lekarza do troski o jakość życia chorego, zapewnienia mu humanitarnej opieki terminalnej i godnych warunków umierania (art. 30). Autorzy dokumentu przytaczają również opinię Zespołu Ekspertów ds. Bioetycznych Konferencji Episkopatu Polski stanowiącą, że: „Jeżeli lekarz uczynił to, co tu i teraz możliwe wobec nieodwracalnie postępującego zanikania procesów życiowych pacjenta, to ani on sam, ani otoczenie nie może uznać za niemoralną decyzji o zaprzestaniu dalszej terapii, czyli o rezygnacji ze stosowania środków nieproporcjonalnych do sytuacji; z pewnością byłaby to terapia daremna, której przerwanie nie może być zakwalifikowane jako eutanazja”. W zgłoszonym do weryfikacji materiale wideo rozmówcy konsekwentnie sugerują jednak, że zalecenia dotyczą w istocie rzeczy eutanazji a także stwierdzają niezgodnie z prawdą, że konsekwencją stosowania rekomendacji będzie np. skazywanie osób przewlekle chorych na śmierć głodową, przez uduszenie czy z pragnienia (Marcin Sowiński mówi m.in. „pacjent będzie skazywany na umieranie w głodzie, w duszności [...] Niech respirator będzie odłączony, niech umrze na duszność. To są straszne rzeczy”, a na pytanie Edyty Paradowskiej „Przy łóżku mojego bliskiego zbiera się dwuosobowe konsylium, obydwoje mają dar proroczy, wiedzą, że mój bliski nie przeżyje najbliższych 12 miesięcy i skazują go na powolną, niezwykle dramatyczną śmierć z głodu w szpitalu?” odpowiada „Tak. Z powodu nawet choroby przewlekłej takiej jak niewydolność krążenia [...] w zasadzie każdej przewlekłej jak nadciśnienie i cukrzycę”). Stwierdzenia te mają się nijak do treści zaleceń. W dokumencie nie ma w ogóle mowy o tego rodzaju praktykach, a okoliczności w których dopuszczalne jest np. zaprzestanie odżywiania lub nawadniania są bardzo precyzyjnie wskazane. Czytamy tam m.in.: „Ze względu na wiele nieporozumień i obaw społecznych odnośnie do podejmowania decyzji u kresu życia ważne jest jasne określenie, jakie sposoby postępowania nie wchodzą w zakres terapii (ponieważ są formami opieki), a więc nie można im przypisać cechy daremności terapeutycznej, która mogłaby stanowić podstawę do rezygnacji z ich stosowania. Obok pielęgnacji i interwencji z zakresu opieki paliatywnej do terapii nie zalicza się żywienia i nawadniania (także np. przez zgłębnik żołądkowy, o ile choremu nie szkodzi) – są to interwencje z zakresu opieki podstawowej. W praktyce jedynie w okresie samego umierania (ostatnie dni i godziny życia), jeśli chory nie może przyjmować płynów i pokarmów drogą doustną ani przez zgłębnik, lekarz powinien rozważyć, czy istnieją medyczne wskazania do nawadniania pozajelitowego (np. ocenić, czy taka interwencja zmniejszy splątanie), czy też nawadnianie będzie raczej stanowić obciążenie dla umierającego organizmu. Trzeba mieć na względzie to, aby skutki zaprzestania nawadniania i żywienia nie stały się bezpośrednią przyczyną śmierci chorego. Sposób realizacji opieki podstawowej (w tym nawadnianie) powinno się dopasowywać do tego, co umierający jest w stanie znieść, co przyniesie mu ulgę, co będzie dla niego dobre w ostatnich chwilach życia”.

Sources

Dostęp: 9.10.2023 r. godz. 17.15 https://izba-lekarska.org.pl/images/ 121_etyka_zapobieganie_terapii_daremnej.pdf https://nil.org.pl/uploaded_files/documents/doc_1676041180_pu-020-23-ix.pdf https://www.mp.pl/lekarz/marcin.sowinski https://pl1.tv/title/wytyczne-ktore-pozwalaja-lekarzowi-mordowac-pacjenta/ https://wiadomosci.wp.pl/promuje-sprzet-do-leczenia-autyzmu-startuje-z-list- konfederacji-6921976081181280a https://bcgclinic.pl/gabinety/ https://eu.healy.shop/pl/ https://wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/sejm/kandydat/29615/41/2749828 https://nil.org.pl/uploaded_images/1574857770_kodeks-etyki-lekarskiej.pdf