Raport eksperta

Data werdyktu: 26.10.2020 19:15

Nie, nawet jeśli potwierdzą się zasadnicze wnioski z publikacji „BMJ" (2020;371:m3939) poświęconej terapii COVID-19 z wykorzystaniem tzw. osocza ozdrowieńców - a już teraz są kwestionowane przez część specjalistów - to mówią one co najwyżej o ograniczonej skuteczności tej metody leczenia pod kątem zmniejszania śmiertelności, a nie o zupełnym braku efektów. Ostro sformułowane, sensacyjne tytuły - polskie czy zagraniczne - należy na tym etapie uznawać za nieuprawnione i wprowadzające w błąd. Punktem wyjścia do naszej analizy był artykuł Angeliki Karpińskiej pt. „Sensacyjne odkrycie. To miał być sposób na COVID-19. Pomylili się?!" zamieszczony 23 października 2020 r. w serwisie o2.pl. Po zapoznaniu się z tekstem oraz jego materiałem źródłowym (przywoływanym bez szczegółów, jak np. nazwiska autorów, ale dającym się bez problemu wyszukać w internecie), możemy stwierdzić zasadniczą poprawność przedstawionej relacji. Zastrzeżeń przysparza natomiast jego tytuł - zastosowane w nim sformułowania i środki stylistyczne (np. pytajnik połączony z wykrzyknikiem, tryb przypuszczający, wprost pisanie o „sensacji" i „pomyłce") nie niosą ze sobą kluczowych informacji, a nawet sugerują na wstępie błędne wnioski, podsycając przy tym niepokój. To typowy clickbait. To ogólne rozpoznanie nie dostarcza jeszcze odpowiedzi na przesłane nam zapytanie o skuteczność terapii chorych na COVID-19 osoczem pobranym od osób, które zwalczyły infekcję. Sami autorzy omawianej publikacji „BMJ" piszą o niejasnych wynikach. Według nich w badaniu PLACID, na którym się oparli, "zastosowanie osocza ozdrowieńców wydawało się pomagać na trudności w oddychaniu i zmęczenie" u pacjentów z umiarkowanie ciężkim przebiegiem COVID-19 w perspektywie tygodnia. Zarazem badacze twierdzą, że w perspektywie czterotygodniowej „nie przekładało się to na ograniczenie śmiertelności ani zaostrzania przebiegu choroby". Te wnioski w ostrzejszej formie raportuje samo „BMJ" w artykule redakcyjnym podpisanym przez Elizabeth B. Pathak (BMJ 2020;371:m4072) zatytułowanym: "Convalescent plasma is ineffective for covid-19" (dosłownie: „osocze ozdrowieńców nieskuteczne przy COVID-19"). Należy mieć świadomość, że takie ujęcie sprawy nie jest jeszcze rozstrzygające. Na razie mamy do czynienia z jednym badaniem i artykułem na jego podstawie - w nauce to niewiele. Sedno problemu leży w tej chwili w metodologii badań PLACID, na których oparty jest tekst „BMJ" 2020;371:m3939, oraz w zasadności wniosków wyciągniętych przez jego autorów. Warto zauważyć, że od czasu publikacji tekst doczekał się już sześciu obszernych komentarzy krytycznych ze strony specjalistów (m.in. z Indii, ale też Włoch czy Brazylii) wskazujących na potencjalne błędy we wnioskowaniu autorów lub też niedoskonałość i ograniczenia samego badania, na którym się oparli. Jedna z tych odpowiedzi, datowana na 25 października i podpisana przez lekarzy z Kaplan Medical Centre w Rechowot w Izraelu (sygnatariusze: dr David L. Fisher, dr Alin Pavel, dr Sorcha Mildiner, prof. Stephen Malnick), wprost podważa badanie PLACID na gruncie metodologicznym i wzywa do odrzucenia wyprowadzonych z niego wniosków jako błędnych. Autorzy tego komentarza podkreślają zarazem, że największa skuteczność terapii osoczem występuje w przypadku jego szybkiego podania (w przeciągu trzech dni od zdiagnozowania COVID-19). Z uwagi na ww. zastrzeżenia, formułowanie takich wniosków, jak w tytule zgłoszonej publikacji o2.pl, jest obecnie nieuprawnione. Gdy jeszcze, jak w tym przypadku, towarzyszą temu zabiegi clickbaitowe - jest to zwyczajne nadużycie.

Żródła

Dostęp do źródeł: 26 października 2020 r. Elizabeth B. Pathak (22.10.2020). "Convalescent plasma is ineffective for covid-19". W: "BMJ" 2020; 371. DOI: https://doi.org/10.1136/bmj.m4072 (BMJ 2020;371:m4072) Anup Agarwal, Aparna Mukherjee i in. (22.10.2020). "Convalescent plasma in the management of moderate covid-19 in adults in India: open label phase II multicentre randomised controlled trial (PLACID Trial)". W: "BMJ" 2020; 371. DOI: https://doi.org/10.1136/bmj.m3939 (BMJ 2020;371:m3939). Zob. także reakcje na ww. artykuł: https://www.bmj.com/content/371/bmj.m3939/rapid-responses